Sheldon Krimsky

Doğum: 26 Haziran 1941, Brooklyn, New York Ölüm: 23 Nisan 2022, Cambridge, Massachusetts

Eğitim:

Fizik lisans: Brooklyn College

Fizik yüksek lisans: Purdue University

Felsefe yüksek lisans ve doktora: Boston University

Akademik Kariyer:

• Tufts Üniversitesi’nde Kentsel ve Çevresel Politika ve Planlama Profesörü olarak 47 yıl görev yaptı.

• Tufts Tıp Fakültesi’nde etik dersleri verdi.

• Columbia, New School, NYU gibi üniversitelerde misafir öğretim üyesi oldu.

Görüşleri ve Katkıları

• Bilim ve Çıkar Çatışması:

  • Science in the Private Interest (2003) kitabında, üniversite-bilim-sanayi ilişkilerinde çıkar çatışmalarının bilimin tarafsızlığını zedelediğini savundu.

  • Akademik dünyanın giderek “girişimci üniversite” modeline kaymasının, kamu yararı için yapılan bilimi tehdit ettiğini ileri sürdü.

• Biyoetik ve Biyoteknoloji Eleştirisi:

  • Genetik mühendislik, GDO’lar, kök hücre araştırmaları, DNA testleri ve biyoteknolojinin etik boyutları üzerine çalıştı.

  • Bilimsel gelişmelerin yalnızca teknik değil, etik, hukuki ve toplumsal sonuçları olduğunu vurguladı.

• Çevre ve Sağlık:

  • Kimyasalların çevre ve insan sağlığı üzerindeki etkilerini inceledi (Hormonal Chaos).

  • Su florlaması, küresel ısınma, çevresel toksinler gibi konularda eleştirel yazılar yazdı.

• DNA ve Mahremiyet:

• DNA testlerinin bireysel mahremiyet ve toplumsal eşitlik açısından risklerini gündeme taşıdı.

📚 Başlıca Yapıtları

• Genetik ve Biyoetik:

  • Genetic Alchemy: The Social History of the Recombinant DNA Controversy (1982)

  • Biotechnics and Society: The Rise of Industrial Genetics (1991)

  • Ana Tezler

    1. Endüstriyel Genetiğin Doğuşu

       • Rekombinant DNA teknolojisi, kısa sürede üniversite laboratuvarlarından çıkarak biyoteknoloji endüstrisinin temelini oluşturdu.

       • Bu süreç, bilimin yalnızca bilgi üretimi değil, aynı zamanda ticari bir faaliyet haline gelmesine yol açtı.

    2. Patentler ve Mülkiyet Sorunu

       • Genetik materyallerin (ör. hibritler, kimeralar, mikroorganizmalar) patentlenmesi, bilginin kamusal mal olmaktan çıkıp özel mülkiyet haline gelmesine neden oldu.

       • Bu durum, bilimsel araştırmaların yönünü şirket çıkarlarına göre şekillendirdi.

    3. Risk ve Çevresel Etkiler

       • Genetiği değiştirilmiş organizmaların (GDO) çevreye salınması, öngörülemeyen ekolojik sonuçlar doğurabilir.

       • Krimsky, risk değerlendirmelerinin çoğunlukla endüstri merkezli yapıldığını, çevresel ve toplumsal boyutların geri planda kaldığını savundu.

    4. Toplumsal ve Politik Tartışmalar

       • Biyoteknoloji yalnızca bilimsel bir mesele değil, aynı zamanda siyasal ve etik bir tartışma alanıdır.

       • Kamuoyunun, sivil toplumun ve düzenleyici kurumların bu süreçte daha etkin rol alması gerektiğini vurguladı.

    5. Teknoloji Değerlendirmesi Eleştirisi

       • Geleneksel teknoloji değerlendirme yöntemleri, genetik mühendisliğin hızına ve etkilerine ayak uyduramıyor.

       • Krimsky, daha çevre duyarlı ve demokratik bir değerlendirme modeline ihtiyaç olduğunu ileri sürdü

  • Science in the Private Interest (2003)

  • Stem Cell Dialogues: A Philosophical and Scientific Inquiry into Medical Frontiers (2015, Türkçe: Kök Hücre Diyalogları, Koç Üniversitesi Yayınları, 2017)

• Çevre ve Sağlık:

  • Hormonal Chaos: The Scientific and Social Origins of the Environmental Endocrine Hypothesis (2000)

  • Environmental Hazards: Communicating Risks as a Social Process (1988, ortak yazar)

• Genetik ve Toplum:

• The GMO Deception (Kathleen Sloan ile, 2014)

• Understanding DNA Ancestry (2021)

Sheldon Krimsky’nin Science in the Private Interest: Has the Lure of Profits Corrupted Biomedical Research? (Özel Çıkar İçin Bilim: Kârın Cazibesi Biyomedikal Araştırmaları Bozdu mu?) (2003) adlı kitabı, modern bilimin özellikle biyomedikal araştırmalar alanında nasıl ticarileştiğini ve bunun kamu yararı açısından ne tür riskler doğurduğunu ele alan önemli bir çalışmadır.

📖 Kitabın Temel Çerçevesi

• Ana Soru: Üniversite ve bilim dünyası, özel sektörle kurduğu yakın ilişkiler nedeniyle kamu yararına hizmet etme misyonunu kaybediyor mu?

• Tez: Bilimsel araştırmaların giderek daha fazla şirket çıkarları tarafından yönlendirilmesi, bilimin tarafsızlığını ve güvenilirliğini zedeliyor.

🔹 Kitabın Bölümlerinde Öne Çıkan Temalar

1. Üniversite-Sanayi İşbirlikleri:

   • Akademik araştırmaların giderek daha fazla özel fonlara bağımlı hale gelmesi.

   • Bilginin “kamusal mal” olmaktan çıkıp fikri mülkiyet ve patent konusu haline gelmesi.

2. Bilimsel Etosun Değişimi:

   • Bilim insanlarının “nesnel bilgi arayışı” yerine, ticari kazanç motivasyonuyla hareket etmeye başlaması.

   • Çıkar çatışmalarının bilimsel tarafsızlığı gölgelemesi.

3. Çıkar Çatışmaları ve Bilimsel Dergiler:

   • Araştırmacıların aynı anda hem şirket hissedarı hem de bilimsel yayın yapan akademisyen olmaları.

   • Bilimsel dergilerde çıkar çatışmalarının yeterince şeffaf biçimde açıklanmaması.

4. Kamu Biliminin Gerilemesi:

   • “Kamu yararı için bilim” anlayışının zayıflaması.

   • Üniversitelerin giderek “girişimci üniversite” modeline kayması.

5. Yeni Bir Ahlaki Duyarlılık İhtiyacı:

   • Krimsky, akademik dünyanın yeniden kamusal yararı önceleyen bir etik çerçeveye dönmesi gerektiğini savunur.

✨ Özet

Krimsky’nin bu kitabı, bilimin yalnızca teknik ilerleme değil, aynı zamanda etik ve toplumsal sorumluluk meselesi olduğunu hatırlatır. Ona göre, bilimsel araştırmaların şirket çıkarlarına bağımlı hale gelmesi, hem bilimsel güvenilirliği hem de toplumsal güveni tehdit eder.

Türkçeye çevrilen kitabı: Kök Hücre Diyalogları (Stem Cell Dialogues, 2015; TR: Koç Üniversitesi Yayınları, 2017

Krimsky, bu kitapta kök hücre araştırmalarını bilimsel ilerleme – etik sorumluluk – toplumsal adalet üçgeninde tartışır. Kitabın en özgün yanı, konuları akademik makale diliyle değil, diyaloglar üzerinden aktararak okuru tartışmanın içine çekmesidir.