G.Ryle

Gilbert Ryle (1900-1976) Dil felsefesi ve zihin felsefesi alanlarında yaptığı çalışmalarla ve özellikle Descartesçılığa karşı geliştirdiği güçlü eleştirilerle çö­zümleyici felsefenin en etkili, adından en çok söz ettiren felsefecilerinden; Oxford Üniversitesi'nde filizlenen dilci felsefe anlayışının önde gelen üyelerinden ingiliz düşünür.

 En çok anılan çalışması The Concept of Mind (Zihin kavramı, 1949) bir yandan "Descartesçı ikilik" diye adlandırdığı zihin kuramına yönelik kapsamlı bir eleştiri getirirken, öbür yandan' bir tür davranışçılık savunusu ortaya koy­maktadır. Descartesçı ikiliği "makinedeki hayalet dogması" eğretilemesinin sundu­ğu olanaklarla çözümleyen Ryle, "makine"yi herkesçe görülebilen, fiziksel somutluğu olan beden için, "hayalet"i ise bilincin ya da iç algının yer aldığı özel, gizli, görünmez olan zihinsel alan için kullanır. Ryle'ın makinedeki hayalet dog­masına karşı yürüttüğü eleştiri, özünde "kategori yanlışı" düşüncesine dayanarak dillendirilir. Ryle'a göre, zihinsel durum ve süreçlere ilişkin ifadeleri fiziksel du­rum ve süreçlere ilişkin ifadelerle aynı kefeye koymak kategori yanlışına neden olmaktadır. Fiziksel durum ve süreçlere ilişkin ifadeler gönderimi fiziksel nesneler olan adlar içerir. Oysa zihinsel durum ve süreçlere ilişkin ifadeler ne fiziksel ne de zihinsel nesnelere gönderimde bulunan adlar içerir. Örneğin, "Ryle'ın çalışma masası eskidir" dersek "Ryle'ın masası" tamlamasının gönderimi olan bir nesneden bahsetmiş oluruz. Öte yandan "Ryle'ın Descartes'ın yanıldığına dair inancı hiç kaybolmadı" dersek "Ryle'ın Descartes'ın yanıldığına dair inancı" diye betimlenebilecek bir fiziksel veya zihinsel nesneden bahsetmiş olmayız. Dildeki kullanımları birbirinden bu şekilde farklı olan fiziksel veya zihinsel durum ve süreçlere ilişkin ifadeler ayrı kategorilere aittirler.

 Ryle "kategori yanlışı" görüşüne destek olarak, bir bölümü zihin ile beden arasında nedensel bir bağlantı kurmanın olanaksızlığını tanıtlayan, bir bölümü de zihin ile beden arasında kurulan ilişkinin içerdiği sonsuz gerilimi tanımlayan çeşitli temellendirmeler öne sürmüştür. Ryle'ın zihinsel durum ve süreçlere ilişkin ifadeler hakkındaki kendi görüşü davranışçı bir çizgi izler. Ryle kabaca, zihinsel durum ve süreçlere ilişkin ifadelerin birtakım gözlemlenebilir eylemlerle sıkıca ilişkili olduğunu ve maddesel olmayan bir alanla hiçbir ilgisi olmadığını savunmuştur.

Ryle'ın diğer çalışmalarının birçoğu, özellikle "Systematically Misleading Expressions" ("Dizgeli Biçimde Yanıltıcı İfadeler", 1951) başlıklı yazısı ve Dilemmas (İkilemler, 1954) adlı kitabı, felsefe sorunlarının ve öğretilerinin çoğunlukla kavramsal karışıklıklardan, dilin işleyiş mantığını yanlış anlamaktan doğduğunu savunan Wittgensteinci anlayışı açımlamaya yöneliktir. Ryle ayrıca yaşamı boyunca Eski Yunan felsefesiyle de ilgilenmiştir. Son büyük çalışması olan Plato's Progress (Platon'un Gelişimi, 1966) Platon'un görüşlerinde başgösteren değişikliklere değgin birtakım saptamaların ortaya konması bakımından oldukça önemlidir.

1971 yılında yayımlandıkları dönemlerde oldukça ses getirmiş belli başlı yazılarını Collected Papers (Toplu Makaleler, 2 cilt) adıyla kitaplaştıran Ryle'ın diğer önemli yapıtları şunlardır: Philosophical Arguments (Felsefece Uslamlamalar, 1945); A Rational Animal (Ussal Hayvan, The Thinking of Thoughts (Düşünceleri Düşünmek, 1968).

Felsefe Sözlüğü , Bilim ve Sanat Yayınları

G.Ryle'ın Düalizm Eleştirisi ve Kategori Hatası Saptaması