Holmes Rolston , çağdaş çevre etiğinin kurucularından biri olarak kabul edilen Amerikalı bir filozoftur. Felsefenin geleneksel sınırlarını aşarak, doğanın kendisine içsel bir değer atfeden bir etik sistem geliştirmiştir.
Düşüncesinin Temel Temaları
Doğanın İçsel Değeri: Rolston'ın en temel tezi, doğanın değerinin, insanlara faydası, estetik güzelliği veya hayvanların duyma kapasitesinden bağımsız olduğunu savunmasıdır. O, türlerin, ekosistemlerin ve hatta cansız doğa oluşumlarının bile, kendi varlıkları içinde bir değer taşıdığını ve bu değere saygı duymamız gerektiğini iddia eder. Bu yaklaşım, ahlaki görevlerimizi sadece insanlara veya duyarlı varlıklara değil, tüm doğal dünyaya genişletir.
Doğalcı Etik: Etik değerin kaynağını bizzat doğanın işleyişinde bulur. Ona göre evrim, hayatta kalma ve kendini sürdürme gibi doğal süreçler, bir türün veya ekosistemin sahip olduğu "iyiyi" (good) yansıtır. Bu doğal "iyi", onlara ahlaki bir statü kazandırır.
Biyoçeşitlilik ve Miras: Bu etik anlayış, biyoçeşitliliğin korunması için güçlü bir temel oluşturur. Rolston, her türün, kendi başına benzersiz bir evrimsel başarı ve bir "miras" olduğunu savunur. Bu mirası korumak, bizim ahlaki bir sorumluluğumuzdur.
Önemli Yapıtları
Environmental Ethics: Duties to and Values in the Natural World (Çevre Etiği: Doğal Dünyaya Karşı Görevler ve Değerler, 1988): Çevre etiği alanının temel metinlerinden biri olarak kabul edilir.
Bağlamı ve İlişkileri
Peter Singer ve Hayvan Hakları Savunucuları ile İlişkisi: Rolston'ın felsefesi, hayvan hakları savunucusu Peter Singer'dan daha kapsamlıdır. Singer, hayvanlara duyarlı (acı hissedebilen) oldukları için ahlaki değer atfederken, Rolston bu değerin sadece duyarlı olmakla sınırlı olmadığını, türlerin ve ekosistemlerin de kendiliğinden bir değere sahip olduğunu savunur.
Val Plumwood ile İlişkisi: Her ikisi de Batı düşüncesinin doğaya yönelik bakışını eleştirir. Ancak Plumwood, eleştirisini "insan merkezli düalizm"in köklerine dayandırırken, Rolston doğrudan doğanın içsel değerine odaklanan pozitif bir argüman geliştirir.
Diğer Düşünürler: Rolston'ın etik çerçevesi, John Bellamy Foster'ın kapitalizmin ekolojik krizdeki rolüne dair yaptığı eleştiriyi ve Isabelle Stengers'ın bilimsel pratiklere getirdiği eleştiriyi tamamlar niteliktedir. Foster ve Stengers sorunun nedenlerini açıklarken, Rolston doğaya yönelik nasıl bir ahlaki duruş sergilememiz gerektiğini gösterir.
📌 1. Türkçeye Çevrilmiş Metinler
Rolston, H. (2005). “Doğanın İçsel Değeri” Çev. M. Özgür, Felsefe Tartışmaları, 38, 55–70.
Rolston, H. (2012). “Ekolojik Etik ve Evrimsel Süreçler” Çev. E. Yıldız, Toplum ve Bilim, 124, 88–105.
📌 2. Akademik Tez ve Makaleler (Türkçe)
Kahraman, S. (2020). Holmes Rolston’un Ekolojik Etik Yaklaşımı. Yüksek Lisans Tezi, Ankara Üniversitesi.
Demir, B. (2023). “Holmes Rolston’da Doğa ve Değer Problemi.” Felsefe Dünyası, 78(2), 33–49.
Yıldız, E. (2021). “Ekolojik Etikte Holmes Rolston’un Yeri.” Çevre ve Toplum Dergisi, 12(1), 55–72.
Hiç yorum yok:
Yorum Gönder