M.Schlick

Moritz Schlick (1822- 1936) Viyana Çevresi'nin kurucusu mantıksal olgucu Alman düşünür. Lozan, Heidelberg ve Berlin'de fizik öğre­nimi gördü. Berlin'de Alman fizikçi Max Planck'ın yanında doktorasını tamamladı. 1911'de Rostock Üniversitesi'nde öğretim üyesi oldu. Kiel'de bir yıl kadar ders verdik­ten sonra, 1922'de Viyana Üniversitesi'nde bilim felsefesi profesörlüğüne atandı. Daha önceki bilgi felsefelerinden uzaklaşmaya başladığı bu dönemde "insan bildiğini nasıl bilir" sorusunu bilimsel yöntemlere daya­nan yeni bir yaklaşımla yanıtlamaya çalıştı. Rudolf Carnap, Otto Neurath gibi düşünür­leri, Kurt Godel, Philipp Frank, Hans Hahn gibi matematikçi ve bilim adamlarını çevre­sinde topladı. Schlick'ten önce Viyana Üni­versitesi felsefe kürsüsünde ders veren Ernst Mach ve Ludwig Boltzmann'm etki­siyle Bertrand Russell ve Ludwig Wittgenstein'ın yapıtlarını da ele alan Viyana Çevresi'ni birleştiren öğelerin başında metafizik soyutlamalara karşı çıkma, felsefe önerme­lerini deneysel kanıtlamalara dayandırma, modern simgesel mantığın tekniklerine gü­venme, felsefenin geleceğini bilime hizmet etmesine bağlama gibi görüşler geliyordu. Viyana Çevresi kitap, dergi ve bildirilerle ününü yaygmlaştırırken, aynı eğilimleri ta­şıyan başka ülkelerdeki düşünürler de bu yolla birbirlerinin çalışmalarını yakından iz­leme fırsatı buldular. Bu dönemde mantık­sal olguculuk akımının etki alanı daha da genişledi. Stanford Üniversitesi'nde kısa bir süre ders vermek üzere 1929'da California'ya giden Schlick, Avrupa'ya dönüşün­de, akli dengesi yerinde olmayan bir öğren­cisi tarafından öldürülene değin Viyana Çevresi'ni yönlendirmeye ve çevrenin yeni dergisi Erkenntnisse yazmaya devam etti. Çok sayıda deneme yazan Schlick'in başlı­ca yapıtları arasında Lebensweisheit (1908; Bilgelik), Raum und Zeit in der gegenwärti­gen Physik (1917; Çağdaş Fizikte Uzay ve Zaman), Allgemeine Erkenntnislehre (1918; Genel Bilgi Kuramı), Fragen der Ethik (1930; Etiğin Sorunları), Grundzüge der Naturphilosophie (1948; Doğa Felsefesinin Temelleri) ile Natur und Kultur (1952; Do­ğa ve Kültür) sayılabilir. Schlick'in Türkçede İlim ve Felsefe (1934) adlı bir yapıtı basıl­mıştır. A.B.