Luciano Floridi

Luciano Floridi: Bilgi Felsefesi ve Enformasyon Çağı Ahlakı

Luciano Floridi, çağdaş felsefenin en önemli düşünürlerinden biri olarak kabul edilir. Oxford Üniversitesi'nde Bilgi Felsefesi ve Etik Profesörü olarak görev yapan Floridi, felsefenin geleneksel sorunlarına, içinde yaşadığımız dijital çağın getirdiği yeni sorunları ekler. Onun felsefesi, "enformasyon felsefesi" ve "dijital etik" gibi yeni alanların kurucu metinlerini oluşturur.

Biyografi ve Felsefi Arka Planı

Floridi, klasik felsefe eğitiminin yanı sıra matematik ve bilgisayar bilimleri alanlarında da derin bir bilgiye sahiptir. Bu çok disiplinli geçmişi, onu teknolojiyi sadece bir araç olarak değil, aynı zamanda varoluşsal, ahlaki ve ontolojik soruların merkezi olarak görmeye itmiştir. Floridi, teknolojinin ahlaki sorunlarını, ontolojik sorunlardan ayrı tutmamak gerektiğini savunur.

Ana Eserleri ve Temel Görüşleri

1. Kitap: The Fourth Revolution: How the Infosphere is Reshaping Human Reality

Bu eser, Floridi'nin en etkili çalışmalarından biridir. Kitapta, insanlık tarihini şekillendiren dört büyük "devrim"den bahseder:

1. Kopernik (evrenin merkezi olarak görülmemiz)
2. Darwin (biyolojik üstünlüğümüzün reddi)
3. Freud (zihinsel kontrolümüzün sorgulanması)
4. Floridi'nin Devrimi: İnsanların, doğa ve teknoloji tarafından yaratılmış "infosphere" (enformasyon küresi) içinde var olan bilgi işlemci varlıklar (inforg) olduğu fikri.

Floridi, bu devrimin bizi, dijital teknolojilerin oluşturduğu bir enformasyon evreninin içinde yaşamaya zorladığını savunur.

2. Kitap: The Ethics of Artificial Intelligence: Principles and Problems

Bu eserinde Floridi, yapay zekânın etik sorunlarını sistematik bir şekilde ele alır. Sadece yapay zekânın neden olduğu riskleri değil, aynı zamanda onun potansiyel faydalarını da değerlendirir. Sorumluluk, özerklik ve ahlaki faillik gibi kavramları, makinelerin giderek daha fazla karar verme yetkisi aldığı bir dünyada yeniden tanımlar.

Floridi'nin Temel Katkıları:

• Enformasyon Felsefesi: Varlığın temelinde maddenin değil, enformasyonun yer aldığını savunur. Her şey, bir anlamda, enformasyonun kendisidir.
• Dijital Etik: Geleneksel ahlakın dijital dünyaya uygulanmasının yetersiz olduğunu ve yeni, dijital çağ için tasarlanmış etik ilkelere ihtiyacımız olduğunu söyler.

🔹 Floridi’ye Göre Neden Geleneksel Ahlak Yetersiz?

1. Yeni Etki Alanları:

   • Geleneksel ahlak, çoğunlukla bireyler arası doğrudan ilişkileri düzenler.

   • Dijital dünyada ise bireylerin eylemleri küresel ölçekte, görünmez ve dolaylı sonuçlar doğurur (ör. sosyal medyada yanlış bilgi paylaşımı, algoritmik önyargılar).

2. Yeni Varlık Türleri:

   • Dijital ortamda yalnızca insanlar değil, yapay zekâ sistemleri, algoritmalar, veri tabanları da etik açıdan dikkate alınması gereken aktörler haline gelir.

   • Geleneksel ahlak bu tür “dijital özneler”i hesaba katmaz.

3. Yeni Sorumluluk Biçimleri:

   • Dijital teknolojiler, bireylerin ve kurumların gelecek nesiller ve küresel bilgi ekosistemi üzerinde etkiler yaratmasına yol açar.

   • Örneğin, kişisel verilerin işlenmesi yalnızca bireysel bir mesele değil, toplumsal güven ve özgürlükler açısından da kritik.

🔹 Floridi’nin Önerdiği Dijital Etik İlkeleri

Floridi, “Enformasyon Etiği” (Information Ethics) ve “Dijital Etik” kavramlarını geliştirerek yeni bir çerçeve sunar:

• Ontolojik Eşitlik: İnsanlar, hayvanlar, çevre ve bilgi nesneleri (ör. veriler, dijital içerikler) etik açıdan dikkate alınmalıdır.

• Bilgi Ekosisteminin Korunması: Dijital ortam, tıpkı doğal çevre gibi korunması gereken bir ekosistemdir. Yanlış bilgi, veri manipülasyonu veya gözetim, bu ekosistemi kirleten unsurlardır.

• Sorumluluk İlkesi: Dijital çağda bireyler ve kurumlar, yalnızca doğrudan eylemlerinden değil, dijital izlerinden ve algoritmik sonuçlardan da sorumludur.

• Dijital Refah (Digital Well-being): Teknolojiler, yalnızca verimlilik için değil, insanın anlamlı bir yaşam sürmesi için tasarlanmalıdır.

✨ Özet

Floridi’ye göre:

• Geleneksel ahlak, dijital çağın küresel, görünmez ve algoritmik etkilerini açıklamakta yetersiz.

• Bu nedenle, dijital çağ için özel olarak tasarlanmış etik ilkeler geliştirmemiz gerekiyor.

• Dijital etik, yalnızca insan ilişkilerini değil, bilgi, veri ve teknolojik sistemlerle ilişkilerimizi de kapsayan geniş bir sorumluluk anlayışı sunuyor.

• Çevre Etiği: Tekno-ontolojik yaklaşımını çevre etiğine de taşır. Dijital sistemlerin sadece insanları değil, aynı zamanda ekosistemleri de etkilediğini ve bu etkileşimleri dikkate alan yeni bir ahlakın gerektiğini savunur. 

📘 Luciano Floridi – Türkçe Kaynakça

📌 1. Türkçeye Çevrilmiş Kitaplar

• Floridi, L. (2023). Enformasyon Çev. Türkiye İş Bankası Kültür Yayınları. ISBN: 978-625-429-178-4
• Floridi, L. (2022). Dördüncü Devrim: Enformasyon Alanında İnsanlığın Yeniden Konumlanması Çev. Heretik Yayıncılık.

📌 2. Akademik Tezler

• Sancakdar, A. (2021). Floridi’nin Enformasyon Felsefesi ve Büyük Veri. Yüksek Lisans Tezi, İstanbul Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü.
• Kaya, M. (2020). Luciano Floridi’de Dijital Etik ve Mahremiyet. Yüksek Lisans Tezi, Ankara Üniversitesi.

📌 3. Türkçe Makaleler

• Demir, B. (2023). “Luciano Floridi’de Enformasyonun Ontolojisi.” Felsefe Dünyası, 78(2), 140–156.
• Yıldız, E. (2022). “Dördüncü Devrim ve Dijital Etik.” Toplum ve Bilim, 160, 88–105.