Ruha Benjamin

Ruha Benjamin: "Yeni Jim Crow Yasaları" ve Teknolojinin Sosyal Ontolojisi

Ruha Benjamin, Princeton Üniversitesi'nde Afrikalı-Amerikalı çalışmalar ve sosyoloji profesörü olarak, teknolojinin toplumda nasıl bir rol oynadığını, özellikle de ırksal ve sosyal eşitsizlikleri nasıl yeniden ürettiğini inceler. Onun en bilinen kavramı olan "The New Jim Code" (Yeni Jim Crow Yasaları), teknolojinin tarafsız bir araç olduğu yanılgısını kökten reddeder.

• "Yeni Jim Crow Yasaları" ne anlama geliyor? Jim Crow Yasaları, ABD'de 19. ve 20. yüzyıllarda ırk ayrımcılığını yasal hale getiren yasalar bütünüdür. Benjamin, bugün bu ayrımcılığın yapay zekâ, veri analizi ve algoritmalar aracılığıyla yeniden kodlandığını savunur. Örnek olarak, suç tahmini algoritmalarının, sağlık hizmeti algoritmalarının veya kredi puanlama sistemlerinin mevcut ırksal önyargıları nasıl pekiştirdiğini gösterir.

1.     Enstrümantalizmin Yıkılışı: Teknolojiyi nötr bir araç olarak gören enstrümantalist yaklaşımı reddeder. Benjamin'e göre, teknoloji asla nötr değildir; o, yaratıcılarının (çoğunlukla beyaz ve erkek) değerlerini, önyargılarını ve ideolojilerini yansıtır.

2.     Ontolojik Varlığın Somutlaşması: Vincent Blok'un teknolojinin dünyayı dönüştüren ontolojik bir varlık olduğu tezi, Benjamin'in analiziyle somut bir anlam kazanır. Teknoloji sadece fiziksel dünyayı değil, aynı zamanda sosyal dünyayı, kimlikleri ve eşitsizlikleri yeniden inşa eder. Teknolojinin varlığı, soyut bir ontolojik güç olmaktan çıkıp, somut bir ırksal eşitsizlik gücü haline gelir.

3.     Teknoloji- İnsan İlişkisine Yeni Bir Bakış: Benjamin, teknolojinin ve insanın birbirini dönüştürdüğü ikilemi kabul eder. Ancak bu dönüşümün her zaman eşitlikçi veya özgürleştirici olmadığını vurgular. Teknolojik sistemler, mevcut güç dinamiklerini korumak için tasarlanabilir ve bu, insanlık için ütopik bir diyalog yerine, distopik bir döngü yaratabilir.

Ruha Benjamin, teknoloji felsefesine eleştirel bir sosyolojik gerçeklik katmanı ekleyerek, teknolojinin etik ve varlıksal sorunlarının sadece algoritmalarla sınırlı olmadığını, aynı zamanda tarihten gelen sosyal adaletsizliklerle de ayrılmaz bir şekilde bağlantılı olduğunu gösteriyor.

Algoritmalardaki Önyargılar ve Teknolojinin Sosyal Kodlaması

Ruha Benjamin, teknolojiye dair iyimser ya da kötümser olmaktan ziyade, teknolojinin sosyal ve politik olarak nasıl inşa edildiğine odaklanan eleştirel bir yaklaşıma sahiptir. Onun için teknoloji, tarafsız bir araç değil, mevcut sosyal hiyerarşileri ve eşitsizlikleri yeniden üreten bir mekanizmadır. Bu eleştirel felsefenin temelinde şu iki ana yapıt yatar:

1. Kitap: Race After Technology: Abolitionist Tools for the New Jim Code (Teknoloji Sonrası Irk: Yeni Jim Crow Yasaları İçin Abolisyonist Araçlar)

Bu kitap, Benjamin'in en bilinen eseridir. Kitapta, ırksal eşitsizliklerin ve önyargıların, yapay zekâ ve veri analizi gibi yeni teknolojilere nasıl yeniden kodlandığını inceler. Temel tezi, "teknolojik tarafsızlık" mitini yıkmak ve teknolojinin aslında "Yeni Jim Crow Yasaları" (The New Jim Code) gibi bir işlev gördüğünü savunmaktır. Yani, teknolojiyi kullanan ve tasarlayan kişiler, farkında olmadan veya bilinçli olarak kendi önyargılarını algoritmaların içine yerleştirirler. Bu da, var olan eşitsizlikleri daha da görünmez ve otomatik hale getirir.

2. Kitap: Viral Justice: How We Grow the World We Want (Viral Adalet: İstediğimiz Dünyayı Nasıl Büyütürüz)

Bu eserinde Benjamin, teknolojinin yıkıcı potansiyeline odaklanmaktan ziyade, bireylerin ve toplulukların teknolojiyi adalet ve sosyal değişim için nasıl kullanabileceğini inceler. "Viral Adalet" kavramı, küçük, yerel eylemlerin sosyal ağlar aracılığıyla nasıl yayılabileceğini ve daha geniş çaplı bir harekete dönüşebileceğini anlatır. Bu, teknolojinin sadece bir baskı aracı değil, aynı zamanda direniş ve örgütlenme için bir araç olabileceğini gösterir. Bu kitap, teknolojinin ontolojisine dair tartışmanıza, pasif bir diyalogdan öte, aktif ve yaratıcı bir eylem boyutunu ekler.

Bu iki eser, Benjamin'in hem teknolojinin yarattığı tehlikeleri hem de taşıdığı umudu bir arada nasıl ele aldığını gösteriyor.

📘 Ruha Benjamin – Türkçe Kaynakça

📌 1. Türkçeye Çevrilmiş Metinler

• Benjamin, R. (2021). “Teknoloji Sonrası Irk: Algoritmik Önyargı ve Adalet” Çev. E. Kılıç, Toplum ve Bilim, 155, 88–104.
• Benjamin, R. (2022). “Irk, Bilim ve Biyoteknoloji: Adaletin Sınırları” Çev. M. Yıldız, Pasajlar Sosyal Bilimler Dergisi, 5(2), 45–60.

📌 2. Akademik Çalışmalar (Türkçe)

• Kahraman, S. (2023). Ruha Benjamin’de Irk, Teknoloji ve Adalet. Yüksek Lisans Tezi, Ankara Üniversitesi.
• Demir, B. (2024). “Algoritmik Irkçılık ve Teknoloji Etiği: Ruha Benjamin Okuması.” Felsefe Dünyası, 79(1), 55–72.