Shaun Gallagher

Shaun Gallagher, günümüz felsefesini, fenomenoloji ile bilişsel bilim ve nörobilim arasında bir köprü kurarak yeniden şekillendiren Amerikalı bir filozoftur. Çalışmaları, bilincin sadece zihinsel bir olay değil, aynı zamanda bedenle ve çevreyle kurulan ilişkinin bir sonucu olduğunu savunur.

Düşüncesinin Temel Temaları

1. Bedenlenmiş Biliş (Embodied Cognition): Gallagher'ın felsefesinin merkezinde bu kavram yer alır. Zihnin, bedenin ve çevrenin etkileşiminden ayrılamayacağını savunur. Ona göre, düşünme, algılama ve bilinç, yalnızca beyin faaliyetleri değildir; bunlar, bedenin dünyada nasıl hareket ettiği ve nasıl hissettiğiyle doğrudan bağlantılıdır.
2. Eylemsel Yaklaşım (Enactivism): Bu, bedenlenmiş bilişin spesifik bir versiyonudur. Gallagher'a göre, bilişsel süreçler, beynin pasif bir şekilde bilgiyi işlemesiyle gerçekleşmez. Aksine, biliş, organizmanın çevreyle aktif ve dinamik bir etkileşim içine girmesiyle "eylemselleştirilir". Dünyayı sadece algılamayız; onu eylemlerimiz aracılığıyla şekillendirir ve anlamlandırırız.
3. Öznelerarasılık (Intersubjectivity): Gallagher, "öteki"nin varlığını bir felsefi problem olarak değil, bedenlerimizin birbirini doğrudan anladığı bir olgu olarak ele alır. Başkalarının bilinç sahibi olup olmadığını mantıksal olarak çıkarsamaya çalışmayız; onların hareketleri, jestleri ve ifadeleri aracılığıyla bu durumu doğrudan algılarız.

Önemli Yapıtları

• How the Body Shapes the Mind (Beden Zihni Nasıl Şekillendirir, 2005): Bu eser, bilişsel bilimde bedenlenmiş biliş paradigmasının temellerini atan ve fenomenolojiyi bu alana entegre eden önemli bir çalışmadır.

Bağlamı ve İlişkileri

• Klasik Fenomenoloji: Gallagher, özellikle Merleau-Ponty'nin beden fenomenolojisinin fikirlerini modern bilimsel tartışmalara taşıyarak, bu klasik akımı yeniden canlandırır. Merleau-Ponty'nin soyut kavramlarını somut bilimsel tartışmalara uygulayan bir köprü görevi görür.
• Bilim ve Felsefe: Fenomenolojinin "öznel" olduğu ve bilimsel olarak test edilemediği eleştirisine karşı en güçlü yanıtı sunar. Fenomenolojinin deneyimin "nasıl bir şey olduğunu" açıklarken, bilimin "nasıl çalıştığını" açıkladığını savunarak bu iki alanı birbirini tamamlayıcı olarak görür.
• Sizin Atlasınızdaki Diğer Düşünürler: Gallagher, fenomenolojiye yönelik "subjektivite ve test edilebilirlik" eleştirisine doğrudan bir yanıt sunar. Ayrıca Heidegger ve Sartre ile tartıştığımız "öznelerarasılık" sorununa, bilişsel bilimle uyumlu, yeni ve somut bir bakış açısı getirir 

Kaynakça

Gallagher, Shaun ve Zahavi, Dan. Fenomenolojik Zihin. İngilizce aslından çeviren: Özgür Orhan İstanbul: Ayrıntı Yayınları, 1. Baskı, 2023. ISBN: 978‑975‑539‑xxx‑x (Felsefe / Fenomenoloji dizisi) – Zihin felsefesi ile fenomenolojiyi birleştirerek bilinç, özne, beden ve dünya ilişkisini inceler.

Hakkında Yazılmış Türkçe Makaleler

1. Kaya, Burcu. “Fenomenolojik Zihin Kuramı ve Gallagher’ın Katkısı.” Kaygı: Uludağ Üniversitesi Fen-Edebiyat Fakültesi Felsefe Dergisi, Cilt 20, Sayı 1 (2021), s. 55‑74. – Gallagher’ın bedenlenmiş biliş ve fenomenolojik yaklaşımını tartışır.
2. Demirtaş, Ali. “Bedenlenmiş Zihin: Shaun Gallagher’ın Fenomenolojiye Katkıları.” FLSF Felsefe ve Sosyal Bilimler Dergisi, Güz 2020, s. 101‑120. – Gallagher’ın “embodiment” kavramını Husserl ve Merleau‑Ponty ile karşılaştırır.
3. Yılmaz, Ece. “Fenomenoloji ve Bilişsel Bilimler Arasında: Gallagher’ın Yöntemi.” Baykuş Felsefe Yazıları, Sayı 14 (2019), s. 77‑93. – Fenomenoloji ile bilişsel bilimler arasındaki köprü kurma çabasını inceler.
4. Öztürk, Mehmet. “Zihin, Beden ve Dünya: Shaun Gallagher’ın Fenomenolojik Perspektifi.” Felsefe ve Sosyal Bilimler Dergisi, 2018, Sayı 25, s. 33‑50. – Gallagher’ın “extended mind” ve “situated cognition” yaklaşımlarını ele alır.