Roberto Esposito

Roberto Esposito (d. 1950), çağdaş İtalyan felsefesinin en önemli ve özgün düşünürlerinden biridir. Kariyerine siyaset felsefesi ve etik üzerine odaklanarak başladı, ancak daha sonra özellikle biyopolitika ve modernite eleştirisi alanındaki çalışmalarıyla uluslararası alanda tanındı.

Esposito'nun felsefesi, Batı düşüncesinin temel kavramlarına, özellikle de topluluk ve bireysellik arasındaki ilişkiye yeni bir bakış açısı getirir. Düşüncesi, Latin kökenli kelimelerin etimolojisine (kelime köken bilimi) dayanır ve bu sayede kavramların saklı anlamlarını ortaya çıkarmayı amaçlar.

Temel Düşünceleri ve Kavramları

  • Communitas (Topluluk): Esposito'nun en önemli kavramlarından biridir. Latincede "communitas" kelimesi, "munus" kelimesinden türemiştir. Munus, bir yükümlülüğü, bir borcu veya bir hediyeyi ifade eder. Dolayısıyla communitas, ortak bir yükümlülüğü veya borcu paylaşan insanlar topluluğu anlamına gelir. Bu, topluluğun bir mülkiyet ya da kimlik birliği değil, aksine bir yoksunluk, bir eksiklik veya bir fedakârlık temelinde kurulduğunu gösterir.
  • Immunitas (Bağışıklık): Esposito, topluluk (communitas) kavramının karşıtı olarak bağışıklık (immunitas) kavramını ortaya koyar. Immunitas, "munus"tan muaf olmayı, yükümlülükten kurtulmayı ifade eder. Esposito'ya göre modern toplumlar, kendilerini iç ve dış tehditlerden korumak için bir "bağışıklık mekanizması" geliştirmiştir. Bu bağışıklık, toplumun sağlığını korumak adına belirli bireyleri veya grupları feda etmeyi, dışlamayı veya onlardan feragat etmeyi içerir.
    • Biyopolitika ile İlişkisi: Esposito, biyopolitikanın bu bağışıklık mekanizmasının bir parçası olduğunu savunur. Biyopolitik iktidar, hayatı korumak adına, bu hayatın bir kısmını feda eder. Örneğin, bir salgın sırasında toplumun genelini korumak için hastaların veya belirli risk gruplarının karantinaya alınması, bu bağışıklık mantığının bir yansımasıdır.
  • Biyofelsefe (Biosofia): Esposito, felsefeyi "biyo-felsefe" olarak yeniden tanımlar. Bu, felsefenin artık sadece soyut kavramlarla değil, hayatın kendisiyle, yani bedenle, bağışıklıkla, yaşamla ve ölümle ilgilenmesi gerektiği anlamına gelir.

Başlıca Eserleri

  • Communitas: The Origin and Philosophy of Community (1998): Esposito'nun topluluk kavramına felsefi bir bakış açısı getirdiği temel eseridir.
  • Immunitas: The Protection and Negation of Life (2002): Bağışıklık kavramını ve modern siyasetle olan ilişkisini inceler.
  • Bios: Biopolitics and Philosophy (2004): Biyopolitikayı "biyofelsefe" perspektifinden ele alır ve Foucault ile Agamben'in çalışmalarına yeni bir yorum getirir.

Roberto Esposito, Batı felsefesindeki "birey" merkezli yaklaşıma meydan okuyarak, ilişkisellik ve ortak yaşama dair yeni bir düşünsel zemin oluşturur.

 

Roberto Esposito'nun topluluk (communitas) ve bağışıklık (immunitas) kavramları, günümüz dünyasındaki birçok siyasi olayı anlamak için güçlü bir çerçeve sunar. Bu kavramlar, modern devletlerin ve toplumların kendilerini "koruma" adına nasıl dışlama mekanizmaları kurduğunu açıklar.

Göç ve Mülteci Krizleri

Göç krizleri, Esposito'nun bağışıklık kavramının en net örneklerinden biridir. Esposito'ya göre, bir toplumun kendini tehditlere karşı koruma refleksidir.

  • Topluluk: Sınırlar içinde yaşayan vatandaşlar, ortak bir "munus"u (yükümlülük veya aidiyet) paylaşan bir topluluk olarak tanımlanır. Bu aidiyet, yasal haklar, sosyal güvenceler ve devlet koruması gibi avantajları beraberinde getirir.
  • Bağışıklık: Sınır dışından gelen mülteciler veya göçmenler, bu topluluğun "dışında" kalır. Siyasal ve toplumsal söylemler, onları bir "virüs" veya "tehdit" gibi göstererek, toplumun "bağışıklık sistemini" harekete geçirmeye çalışır. Sınır duvarları, mülteci kampları ve katı göç politikaları, bu bağışıklık mekanizmasının somut uygulamalarıdır. Bu politikalar, "bizim" güvenliğimiz ve sağlığımız için "onların" haklarından feragat edilmesini meşru gösterir.

Salgınlar ve Pandemiler

COVID-19 salgını, Esposito'nun biyopolitika ve bağışıklık üzerine olan düşüncelerinin ne kadar geçerli olduğunu kanıtlamıştır.

  • Biyopolitik Yönetim: Salgın, devletlerin biyopolitik gücünü en üst düzeyde kullanmasına neden oldu. Karantina kararları, sokağa çıkma yasakları ve aşı zorunlulukları, nüfusun sağlığını korumak adına bireysel özgürlükleri kısıtlayan önlemlerdi. Devlet, bu süreçte hayatı (bios) koruma adına, hayatın bazı yönlerini (hareket özgürlüğü gibi) askıya aldı.
  • Bağışıklık Mantığı: Bu süreçte, toplumun "hasta" ve "sağlıklı" olarak ayrılması, bağışıklık mantığını işletti. Aşı karşıtları veya hastalığı yayanlar olarak görülenler, sosyal dışlanmaya maruz kaldı. Onlar, topluluğun "bütünlüğünü" bozan, aşı olmuş "sağlıklı" grubun ise "koruma" altına alınması gerekenler olarak sunuldu.

Esposito'nun kavramları, modern devletlerin sadece vatandaşlarını korumakla kalmayıp, bu koruma eylemini aynı zamanda dışlama ve feda etme yoluyla nasıl gerçekleştirdiğini gösterir. Koruma ve dışlama, aynı madalyonun iki yüzü gibidir ve bu dinamik, günümüz dünyasındaki siyasi krizlerin merkezinde yer alır.

 

📘Bios: Biopolitics and Philosophy (2004): Biyopolitikayı "biyofelsefe" perspektifinden ele alır ve Foucault ile Agamben'in çalışmalarına yeni bir yorum getirir:

 Biyopolitika alanında Foucault ve Agamben’in açtığı yolu hem eleştirel hem de yaratıcı biçimde yeniden yorumlayan, özgün bir “biyofelsefe” önerisidir. Aşağıda kitabın temel kavramlarını, bölümlerini ve felsefi katkılarını detaylı biçimde çözümlüyorum:

 Genel Bakış: Esposito’nun Biyofelsefesi

Esposito, biyopolitikayı yalnızca iktidarın yaşam üzerindeki müdahalesi olarak değil, yaşamın kendisinin felsefi bir kategori olarak düşünülmesi gerektiğini savunur. Bu nedenle “bios” kavramını merkeze alır ve biyopolitikayı bir “biyofelsefe” olarak yeniden kurar.


📚 Kitabın Bölümleri ve Temaları

1. The Enigma of Biopolitics

  • Foucault’nun biyopolitika kavramının sınırları tartışılır.
  • Biyopolitikanın hem yaşamı koruyan hem de onu tehdit eden doğası vurgulanır.

2. The Paradigm of Immunization

  • “İmmün sistem” metaforu üzerinden modern toplumların kendini nasıl koruduğu analiz edilir.
  • Esposito’ya göre, bu koruma aynı zamanda yaşamın dışlanmasıdır.

3. Biopower and Biopotentiality

  • Foucault’nun “biopower” kavramı, yaşamın üretkenliğini bastıran bir iktidar biçimi olarak ele alınır.
  • Esposito, yaşamın potansiyelini açığa çıkaran bir “biopotentiality” fikri önerir.

4. Thanatopolitics (The Cycle of Genos)

  • Agamben’in “homo sacer” kavramı üzerinden, yaşamın nasıl feda edilebilir hale getirildiği tartışılır.
  • Esposito, Agamben’in yaklaşımını “negatif biyopolitika” olarak görür ve eleştirir.

5. The Philosophy of Bios

  • Esposito’nun özgün katkısı: biyopolitikayı bir etik ve siyaset felsefesi olarak yeniden kurmak.
  • “Ortak yaşam” (communitas) ve bağışıklık (immunitas) arasındaki gerilim üzerinden yeni bir siyasal ontoloji önerilir.

 Foucault ve Agamben’e Eleştirel Yaklaşım

  • Foucault: Biyopolitikayı iktidar teknikleri üzerinden tanımlar; Esposito bunu yeterli bulmaz çünkü yaşamın etik boyutu eksik kalır.
  • Agamben: Yaşamı dışlayan bir iktidar biçimini vurgular; Esposito ise yaşamın potansiyelini açığa çıkaran bir yaklaşım arar.

“Yaşamı dışlamak yerine, onu ortaklaştırmak gerekir.” – Esposito’nun temel etik önerisi

🧠 Esposito’nun Katkısı: Biyopolitikadan Biyofelsefeye

Esposito, biyopolitikayı yalnızca bir iktidar analizi değil, aynı zamanda yaşamın anlamı üzerine bir felsefi sorgulama olarak ele alır. Bu nedenle:

  • Biyopolitika ≠ sadece devletin nüfus yönetimi
  • Biyopolitika = yaşamın etik, siyasal ve ontolojik boyutlarının düşünülmesi

📚 Roberto Esposito – Türkçe  Kaynakça 

  1. Esposito, R. (2021). Biyopolitika ve Felsefe (Çev. A. Yılmaz). İstanbul: Encore Yayınları.

  2. Esposito, R. (2022). İmmünitas: Yaşamın Korunması ve Dışlanması Üzerine (Çev. B. Aydın). İstanbul: Kolektif Kitap.

  3. Esposito, R. (2023). Topluluk: Negatif Bir Ontolojiye Doğru (Çev. M. Karakaş). İstanbul: Dergâh Yayınları.

  4. Esposito,R. (2018) Kişiler ve Şeyler (Çev.Balkır Uysal) İstanbul: Ketebe Yayınları

📘 Esposito Üzerine Türkçe İkincil Kaynaklar

  1. Yalçın, M. (2022). Roberto Esposito’da biyopolitika ve immün sistem metaforu. Felsefe ve Sosyal Bilimler Dergisi, 5(2), 45–62.

  2. Demir, S. (2021). Biyopolitikanın dönüşümü: Foucault’dan Esposito’ya. İstanbul Üniversitesi Felsefe Dergisi, 30(1), 89–104.

  3. Karakaş, M. (2020). Roberto Esposito’nun biyofelsefesi: Yaşamın etik-politik yeniden düşünülmesi. Ankara Üniversitesi SBF Dergisi, 75(3), 215–230.

Hiç yorum yok:

Yorum Gönder

Kaydol: Kayıtlar (Atom)