Queer Teori, modern felsefenin, sosyolojinin ve siyasetin en dinamik ve dönüştürücü alanlarından biridir. Geleneksel kimlik, cinsiyet ve cinsellik kategorilerine meydan okuyan, akışkanlığı ve norm dışı olanı merkeze alan bir düşünce alanıdır.
Giriş
Queer Teori, toplumsal cinsiyet ve cinsellik gibi
kimliklerin sabit, doğal ve değişmez oldukları varsayımını reddeden, bu
kategorileri sorgulayan ve yapısöküme uğratan bir eleştirel düşünce akımıdır.
Terim, "tuhaf", "garip" veya "acayip" gibi
anlamlara gelen "queer" kelimesinden türemiştir. Ancak teori içinde
bu kelime, normlara uymayan her şeyi kucaklayan kapsayıcı bir kavram olarak
kullanılır ve aynı zamanda fiil olarak ("queer etmek"), bir
şeyin normatifliğini ve sabitliğini sorgulama eylemini ifade eder.
Temel Kavramlar ve Temalar
- Heteronormativite
Eleştirisi: Queer Teori, heteroseksüelliğin tek normal ve varsayılan
yaşam biçimi olduğu varsayımını (heteronormativite) ve bu varsayımın
getirdiği baskıcı yapıları sorgular. Toplumun, heteronormatif bir lensle
nasıl yapılandığını ve bu normun dışında kalanları nasıl ötekileştirdiğini
gösterir.
- Cinsiyetin
ve Cinselliğin Performansı: Judith Butler'ın ünlü teziyle, cinsiyetin
(gender) doğuştan gelen bir özellik değil, tekrarlanan eylemler, jestler
ve konuşmalar yoluyla inşa edilen bir "performans"
olduğunu savunur. Bu yaklaşım, "kadın" veya "erkek"
olmanın sabit bir kimlik yerine, sürekli icra edilen bir şey olduğunu
ileri sürer.
- Kimliklerin
Akışkanlığı: Queer Teori, sadece cinsel kimlikleri değil, tüm
kimlikleri akışkan ve dinamik olarak görür. Biyolojik cinsiyet (sex),
toplumsal cinsiyet (gender) ve cinsel yönelimin birbirinden bağımsız ve
sürekli değişim halinde olabileceğini savunur. Bu, ikili cinsiyet
sisteminin (erkek/kadın) ötesinde bir düşünce alanına kapı açar.
- Sınırların
ve Kategorilerin Yapısökümü: Post-yapısalcılığın etkisiyle, Queer
Teori dilin ve bilginin kimlik kategorilerini nasıl oluşturduğunu ve
sabitlediğini inceler. Bir kategorinin (örneğin "eşcinsel" veya
"lezbiyen") kendi içinde homojen bir grup oluşturmadığını, aksine
bu kategorilerin iktidar yapıları tarafından nasıl inşa edildiğini
gösterir.
Önemli Düşünürler
- Judith
Butler: Teorinin en bilinen ve en etkili ismidir. Cinsiyet Belası
(Gender Trouble) ve Bedenleri Önemli Kılmak (Bodies That
Matter) gibi eserlerinde, toplumsal cinsiyetin bir performans olduğu
fikrini geliştirmiştir.
- Michel
Foucault: Her ne kadar bir queer teorisyen olmasa da, iktidar ve
bilginin cinselliği nasıl inşa ettiğine dair yaptığı çalışmalarla (Cinselliğin
Tarihi), queer teorinin temelini atmıştır.
- Eve
Kosofsky Sedgwick: Queer Teori'nin kurucularından kabul edilir.
Edebiyat ve kültür eleştirisi üzerinden heteronormativiteyi ve
heteroseksüel olamayan ilişkilerin toplumsal dinamiklerini incelemiştir.
- Judith
Halberstam: Günümüz queer teorisinin önde gelen isimlerindendir.
"Queer zaman" ve "queer mekân" gibi kavramlarla,
normatif yaşam biçimlerinin (evlilik, çocuk sahibi olmak gibi) dışında
kalan zaman ve mekân deneyimlerini analiz eder.
Bağlamı ve İlişkileri
- Post-yapısalcılık:
Queer Teori, özellikle Jacques Derrida ve Michel Foucault gibi
düşünürlerin etkisiyle, dilin ve söylemin kimlikleri nasıl inşa ettiğini
sorgular. Sabit anlamlar yerine, metinler arası ilişkiler ve yapısöküm
anahtar kavramlardır.
- Feminist
Teori: Queer Teori, feminizmden doğmuş ancak ondan ayrılmıştır.
Geleneksel feminizmin "kadın" kimliğini temel alan yaklaşımını
eleştirir ve kimlikleri "kadın" ve "erkek" gibi ikili
kategorilerin ötesinde düşünmeyi önerir.
- Hakikat
Sonrası: Tıpkı "Hakikat Sonrası"nın nesnel gerçekliği
sorgulaması gibi, Queer Teori de nesnel ve sabit bir kimlik gerçekliğini
reddeder. Her ikisi de, bir şeyin sabit ve evrensel bir tanımı yerine,
onun bağlamsal ve sosyal olarak inşa edildiğini savunur.
Önerilen Metinler
- Judith
Butler: Cinsiyet Belası: Feminizm ve Kimliğin Altüst Edilmesi
- Michel
Foucault: Cinselliğin Tarihi
- Eve
Kosofsky Sedgwick: Epistemology of the Closet
Hiç yorum yok:
Yorum Gönder