John Bellamy Foster, Marksist ve çevre sosyolojisi alanlarında çalışan Amerikalı bir sosyologdur. Kapitalist sistemin doğayla olan ilişkisini ve ekolojik krizin temel nedenlerini eleştirel bir yaklaşımla analiz etmesiyle tanınır.
Düşüncesinin Temel Temaları
- Metabolik
Yarık (The Metabolic Rift): Bu, Foster'ın en temel kavramıdır. O, Karl
Marx'ın bu fikrini yeniden canlandırır. Bu kavram, kapitalist
üretimin, insan ile doğa arasındaki doğal metabolik döngüyü bozmasını
ifade eder. En somut örneği, kentlerin tarımsal kaynakları tüketip
atıklarını denize atarak toprağın besin döngüsünü kırması ve böylece
toprağın veriminin düşmesidir. Foster'a göre, ekolojik kriz, kapitalizmin
bu temel çelişkisinden kaynaklanır.
- Ekolojik
Krizin Kökeni: Foster, mevcut ekolojik krizin, kapitalizmin sonsuz kâr
ve büyüme arzusunun gezegenin sınırlı kaynaklarıyla çelişmesinin doğrudan
bir sonucu olduğunu savunur. Bu nedenle, sorunun teknolojik çözümlerle
değil, sistemin kökten değiştirilmesiyle aşılabileceğini iddia eder.
- Sürdürülebilirlik
Eleştirisi: Ana akım "sürdürülebilir kalkınma"
yaklaşımlarına karşı çıkar. Ona göre bu yaklaşımlar, sorunun temel kaynağı
olan kapitalist sistemi sorgulamadıkları için yetersiz ve yanıltıcıdır.
Önemli Yapıtları
- Marx’ın
Ekolojisi: Materyalizm ve Doğa (Marx's Ecology: Materialism and
Nature, 2000): Marx'ın ekolojik bir düşünür olduğunu gösterdiği en
önemli eseridir.
- Ekolojik
Yarık: Kapitalizmin Yeryüzüyle Savaşı (The Ecological Rift:
Capitalism's War on the Earth, 2010): Metabolik yarık kavramını daha
da geliştirdiği kitabıdır.
Bağlamı ve İlişkileri
- Karl
Marx ile İlişkisi: Foster, Marx'ın sadece emek sömürüsü değil, aynı
zamanda doğanın sömürüsü üzerine de düşündüğünü kanıtlayarak, Marksist
düşünceye yeni bir "ekolojik" boyut kazandırır.
- Naomi
Klein ve Diğer Çevreci Düşünürler: Birçok çevreci, iklim değişikliği
gibi semptomlara odaklanırken, Foster bu sorunların kök nedenlerini, yani
kapitalist sistemin içsel mekanizmalarını ortaya koyar. O, çevreci
tartışmalara teorik bir derinlik ve tarihsel bir bağlam sunar.
- David
Harvey ile İlişkisi: David Harvey kapitalizmin krizlerini mekânsal
(coğrafi) genişlemeyle açıklarken, Foster bu krizlerin metabolik
(ekolojik) boyutuna odaklanır. İkisi de Marx'ın analizini kullanarak,
kapitalizmin kendi çelişkilerini nasıl "dışsallaştırdığını"
gösterir.
Hiç yorum yok:
Yorum Gönder